مقاله جامع ارزش گذاری کسب و کارها

ارزش‌ گذاری فرآیند قیمت‌گذاری محصول یا خدمات و یکی از عناصر بنیادی در مسیر توسعه و پایداری کسب‌وکارها است. این فرآیند، ممکن است به دلایل متنوعی از قبیل جذب سرمایه، ادغام و تملیک، ارزیابی وضعیت شرکت، عرضه اولیه سهام یا خروج و تجزیه شرکت انجام شود. با وجود محدودیت‌هایی مانند عدم قطعیت و ریسک‌های بالا که معمولاً در فضای استارتاپی حاکم است، فرآیند ارزش‌گذاری چالش‌های خاصی به‌همراه دارد. در این مقاله، تلاش می‌کنیم تا به مسیر صحیح و تمام جنبه‌های مرتبط با ارزش گذاری بپردازیم تا نقشه راه برای تمام کسب‌وکارها، روشن‌تر و قابل فهم‌تر شود. چه کارآفرین هستید؛ چه سرمایه گذار یا فقط ذهنی کنجکاو دارید، این راهنمای جامع برای درک واضح‌تری از فرآیند ارزش‌گذاری و اهمیت آن در اکوسیستم طراحی شده است.

ارزش گذاری چیست؟

ارزش گذاری (Valuation)، فرآیند تحلیلی تعیین ارزش فعلی (پیش‌بینی شده) دارایی یا شرکت است که با استفاده از تکنیک‌های متعدد و با توجه به شرایط و میزان بلوغ هر کسب‌وکار، تعیین می‌شود.

متخصصان رتیبا آماده ارزش گذاری کسب‌وکار شما هستند.

کارشناس ارزش گذاری کیست؟

کارشناسان ارزش گذاری، افرادی دارای تجربه و تخصص در زمینه تعیین ارزش اقتصادی کسب‌وکارها به ویژه استارتاپ‌ها هستند. این افراد با داشتن دانش عمیق در زمینه‌های تجزیه و تحلیل مالی، روندهای بازار و عوامل خاص صنعت، قادرند ارزش منصفانه یک شرکت را بررسی و ارزیابی کنند. ارزش‌گذاران از روش‌های گوناگونی برای ارزیابی دارایی‌های مشهود و قابل لمس نظیر تجهیزات و ماشین‌آلات، ساختمان اداری یا زمین و همچنین، دارایی‌های نامشهود شامل انواع مالکیت معنوی، برند، پتانسیل بازار و چشم‌انداز رشد استارتاپ استفاده می‌کنند.

برای مشاوره با تیم متخصصان گروه تحلیلگران رتیبا، کلیک کنید.

گزارش ارزش گذاری چیست؟

گزارش ارزش گذاری سندی است که به تحلیل و تعیین ارزش اقتصادی یک کسب‌وکار یا دارایی می‌پردازد. این گزارش شامل بررسی‌های مالی، شرایط بازار، صنعت و یا روش‌های استفاده‌شده در تعیین ارزش است. هدف آن ارائه تصویری دقیق از ارزش منصفانه یک کسب‌وکار یا دارایی، برای کمک به تصمیم‌گیری‌های مالی و استراتژیک مدیران و سرمایه‌گذاران است.

اجزای گزارش ارزش ‌گذاری

اجزای گزارش ارزش‌گذاری می‌تواند شامل بخش‌های مختلفی باشد که هر یک نقش مهمی در ارزیابی دقیق ارزش اقتصادی کسب‌وکار دارند؛ این بخش‌ها عبارتند از:

• هدف ارزیابی: شرح دلایل و هدف اصلی انجام عملیات ارزش گذاری
• وضعیت کسب‌وکار یا دارایی‌ها: توضیح شرایط فعلی و پیشینه کسب‌وکار یا دارایی‌ها
• صورت‌های مالی: ارائه و تحلیل گزارش‌های مالی از جمله ترازنامه، صورت سود و زیان و جریان نقدینگی
• روش‌های ارزش‌گذاری: شرح روش‌ها و مدل‌های مورد استفاده برای ارزیابی ارزش
• نتیجه‌گیری نهایی: ارائه نتیجه نهایی ارزش‌گذاری و تحلیل‌های مرتبط

کاربردهای گزارش ارزش ‌گذاری

گزارش ارزش‌گذاری که می‌تواند نقش مؤثری در تصمیم‌گیری‌های مالی و استراتژیک داشته باشد، دارای کاربردهای متنوعی به شرح زیر است:

• جذب سرمایه: ارائه گزارش به سرمایه‌گذاران به‌منظور جذب سرمایه جدید
• ادغام و تملیک: استفاده از گزارش در فرآیند ادغام یا خرید سایر کسب‌وکارها
• عرضه اولیه سهام: تهیه گزارش برای ارائه به بازار در فرآیند عرضه اولیه سهام
• خلق ارزش: شناسایی فرصت‌ها و راهکارهای افزایش ارزش کسب‌وکار یا دارایی
• وثیقه وام‌ها: استفاده از گزارش به‌منظور تضمین وام‌ها و تسهیلات مالی

آیا روش های ارزش گذاری محدودیت دارند؟

محدودیت‌های ارزش گذاری به عواملی اشاره دارند که می‌توانند بر دقت و اطمینان در تعیین ارزش اقتصادی کسب‌وکار تأثیر بگذارند؛ برخی از این محدودیت‌ها عبارتند از:

• مسائل و ملاحظات قانونی
• شرایط اقتصادی از جمله تورم یا رکود
• وجود دارایی‌های نامشهود مانند ارزش برند
• نوسانات در بازار و عدم ثبات و غیرقابل پیش‌بینی ‌بودن
• فقدان اطلاعات تاریخی یا داده‌های مالی ناقص و نادرست

درک محدودیت‌های موجود و اتخاذ روش صحیح ارزش گذاری بسیار مهم است زیرا می‌تواند به نتایج کاملاً متفاوتی منجر شود. انتخاب مناسب‌ترین روش برای هر کسب‌وکار، نیازمند تخصص و تجربه بالا است.

از اولین جلسه مشاوره رایگان با تیم کارشناسان رتیبا استفاده کنید و ارزش منصفانه کسب‌وکارتان را تعیین کنید:

ارزش گذاری شرکت دانش بنیان

ارزش‌گذاری شرکت‌های دانش‌بنیان (Knowledge Based Companies)، علاوه‌بر معیارهای مالی سنتی، به ارزیابی دارایی‌های نامشهود مانند مالکیت معنوی، سرمایه انسانی و فناوری اختصاصی نیز می‌پردازد. این دارایی‌ها می‌توانند مزیت رقابتی ایجاد کرده و بر رشد آینده شرکت تأثیر بگذارند.
تخصص در تحلیل مالی، دانش صنعت و فهم عمیق از حقوق مالکیت معنوی برای ارزیابی شرکت‌های دانش‌بنیان ضروری است. شرکت رتیبا، کارگزار رسمی سامانه خدمات توانمندسازی صندوق نوآوری و شکوفایی (بیز سرویسز) است؛ اگر شرکت دانش‌ بنیان هستید و قصد دریافت خدمات ارزش‌گذاری با تعرفه‌های حمایتی را دارید، همین حالا با ثبت درخواست خود، از کمک هزینه‌های این نهاد بهره‌مند شوید.

ارزش گذاری استارتاپ

ارزش گذاری استارتاپ، فرآیندی پویا و حیاتی است که در طول چرخه حیات آن‌ها انجام می‌شود و پتانسیل رشد، سودآوری و مقیاس‌پذیری را در آینده در نظر می‌گیرد. این فرآیند، با توجه به تغییرات عوامل مختلف نظیر عملکرد تیم یا شرایط بازار، قابلیت انعطاف و بازنگری را نیز دارد.

به کمک مشاوران ما در گروه تحلیلگران رتیبا، ارزش واقعی استارتاپ خود را شناسایی کنید.

ارزش گذاری کسب و کار نوپا

ارزش گذاری کسب و کارهای نوپا، به‌ویژه در مراحل اولیه شکل‌گیری و توسعه، کار دشواری است. این شرکت‌ها برخلاف شرکت‌های بالغ، عمدتاٌ فاقد داده‌های باکیفیت و قابل استناد کمی و کیفی هستند و دورنمای نامشخصی در آینده دارند. به همین دلیل، با چالش‌های زیادی مواجه می‌شوند. بدون سابقه درآمد، سود یا کشش بازار، ارزش‌گذاران به جای روش‌های سنتی ارزش‌گذاری، بیشتر به عوامل کیفی مانند قدرت ایده، تخصص تیم موسس و فرصت‌های بالقوه بازار توجه می‌کنند.

ارزش گذاری کسب و کار نوپا خود را شروع کنید و گامی به سوی موفقیت بردارید.

ارزش گذاری دارایی نامشهود

ارزش گذاری دارایی‌های نامشهود، فرآیند تعیین ارزش مالی دارایی‌هایی است که فاقد ماهیت فیزیکی هستند، اما همگی ارزشمندند. این دارایی‌ها شامل مالکیت معنوی، فناوری اختصاصی، حق ثبت اختراع، علائم تجاری، حق چاپ و همچنین شهرت برند و روابط با مشتریان هستند. بنابراین، ممکن است به رویکرد متفاوتی از روش‌های مرسوم ارزش گذاری نیاز باشد. ارزش‌گذاری دارایی‌های نامشهود توسط کارشناسان با تجربه و معتبری که رویکرد مناسب را انتخاب می‌کنند، انجام می‌شود. شرکت رتیبا، کارگزار تایید شده ارزش گذاری دارایی‌های نامشهود توسط سامانه ارزش گذاری دارایی‌های نامشهود معاونت علمی فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان نهاد ریاست جمهوری است.

برای مشاوره رایگان کلیک کنید.

ارزش گذاری برند

ارزش گذاری برند، به معنی تجزیه‌وتحلیل نام تجاری کسب‌وکار است که بر اساس عوامل گوناگونی به شرح زیر انجام می‌شود:

• عملکرد مالی
• شناخت برند توسط مشتریان
• درک و میزان وفاداری مشتریان به برند

برند با شناخته شدن، محبوب شدن و داشتن مشتریان وفادار، ارزش بیشتری پیدا می‌کند و کارشناسان با توجه به این عوامل، ارزش برند را تعیین می‌کنند.

چرا ارزش گذاری مهم است؟

ارزش ‌گذاری می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر دیدگاه سرمایه‌گذاران و بنیان‌گذاران داشته باشد. گزارش ارزش‌گذاری واقع‌گرایانه، به دیدگاه‌های اساسی درباره سلامت مالی، عملکرد و پتانسیل شرکت پرداخته و این اطلاعات را به ذینفعان ارائه می‌دهد. برخی از این دلایل به شرح زیر است:

• تعیین اهداف مالی واقع‌بینانه و اتخاذ تصمیمات تجاری آگاهانه
• تصمیم‌گیری آگاهانه سرمایه‌گذاران برای تخصیص سرمایه و مدیریت ریسک‌ها
• هدایت برنامه‌ریزی استراتژیک برای تعیین اهداف و ارزیابی فرصت‌ها و مدیریت کسب‌وکار
• حل و فصل اختلافات در رسیدگی به پرونده‌های حقوقی مربوط به سهامداران و نقض قرارداد یا نقض مالکیت معنوی

ارزش‌گذاری پیش و پس از جذب سرمایه

ارزش‌گذاری کسب‌وکار را اگر قرار باشد بر اساس معیار زمان جذب سرمایه صورت گرفته انجام دهیم، به دو دسته ارزش‌ گذاری پیش از جذب سرمایه (Pre-Money Valuation) و پس از جذب سرمایه (Post-Money Valuation) تقسیم می‌شود. تفاوت این دو روش در زمان و نوع اطلاعات مورد استفاده برای ارزیابی کسب‌وکار است.

ارزش‌ گذاری پیش از جذب سرمایه (Pre-Money Valuation)

ارزش ‌گذاری پیش از جذب سرمایه یا پری مانی، بر اساس وضعیت فعلی و عملکرد گذشته کسب‌وکار انجام می‌شود. این روش در مورد شرکت‌های بورسی رایج است، زیرا این شرکت‌ها معمولاً بر اساس داده‌های تاریخی و عملکرد مالی گذشته ارزیابی می‌شوند. در این روش، ارزش‌گذار بدون در نظر گرفتن سرمایه‌گذاری جدید محاسبات را انجام می‌دهد و تنها به داده‌های فعلی و گذشته تکیه دارد.

ارزش‌ گذاری پس از جذب سرمایه (Post-Money Valuation)

ارزش ‌گذاری پس از جذب سرمایه یا پست مانی، بر اساس پیش‌بینی‌های مالی و برنامه‌های توسعه آینده کسب‌وکار انجام می‌شود. این روش معمولاً برای استارتاپ‌ها و شرکت‌های نوپا کاربرد دارد، زیرا تأکید آن‌ها بیشتر به برنامه‌ها و پیش‌بینی‌های آینده و نه داده‌های تاریخی قرار دارد. در این روش، ارزش‌گذار با درنظرگرفتن سرمایه‌گذارهای جدید و بر اساس پروجکشن‌های مالی و برنامه‌های توسعه‌ای که شرکت پس از جذب سرمایه قصد انجام آن‌ها را دارد، محاسبات را انجام می‌دهد.

چرا باید ارزش گذاری کنیم؟

دلایل مختلفی برای ارزش گذاری استارتاپ‌ها و کسب‌وکارها وجود دارد که در ادامه به مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• واگذاری سهام به دیگران
• تنظیم گزارش‌های مالیاتی
• تعیین هزینه غرامت سهام
• حل و فصل اختلافات حقوقی
• آماده‌سازی گزارش مالی کسب و کار
• تعیین ارزش منصفانه هر سهم هنگام جذب سرمایه
• ادغام و تملیک (M&A) مخفف Mergers and Acquisitions

مطالعه ۹ دلیل ارزش گذاری کسب و کار

انواع روش های ارزش گذاری استارتاپ ها کدام است؟

روش‌ های ارزش گذاری استارتاپ را می‌توان به ۳ دسته اصلی به شرح زیر، تقسیم کرد:

دسته اول: روش های ارزش گذاری کیفی

روش‌های ارزش‌گذاری کیفی بر اساس ویژگی‌های غیر کمی (کیفی) و با استفاده از پرسشنامه و با توجه به اندازه بازار، ارزش کسب‌وکار را تخمین می‌زنند. این روش‌های عبارتند از:

• روش تجمیع عوامل ریسک یا RFS مخفف Risk Factors Summation
• روش کارت امتیازدهی یا SCM مخفف Score Cards Method
• روش برکوس یا برکس Berkus Method

دسته دوم: روش‌ های ارزش گذاری کمی

روش‌های ارزش‌گذاری کمی بر داده‌های عددی و معیارهای مالی برای تعیین ارزش کسب‌وکار یا دارایی متمرکز هستند؛ این روش‌های عبارتند از:

• روش تنزیل جریانات نقدی یا DCF مخفف عبارت Discounted Cash Flow
• روش سرمایه گذاری خطرپذیر یا VC Method مخفف عبارت Venture Capital Method
• روش ارزش روز تعدیل شده با ریسک rNPV مخفف Risk-Adjusted Net Present
• روش هزینه باز تاسیس یا Cost-to-Duplicate Method

دسته سوم: روش های ارزش گذاری نسبی

روش‌های ارزش‌گذاری نسبی، کسب‌وکار مورد نظر را با مشاغل یا معاملات مشابه مقایسه می‌کنند تا ارزش نهایی را با توجه به همتایان تعیین کنند؛ این روش‌ها عبارتند از:

• روش منصفانه بازار یا FMV مخفف Fair Market Value
• روش نمونه‌کاوی تحلیلی یا Analytical Benchmarking Method
• روش ضرایب یا مالتیپل Multiples Method
• روش مقایسه‌ای Comparable Method

عوامل کلیدی موثر بر ارزش گذاری کدام است؟

عوامل کلیدی موثر بر ارزش گذاری استارتاپ ها، با توجه به عوامل مختلفی نظیر مراحل توسعه، صنعت و شرایط بازار، متفاوت است؛ در ادامه به برخی از این عوامل، اشاره می‌کنیم:

• ارزش پیشنهادی محصول یا خدمات
• پتانسیل تولید درآمد و چشم‌انداز رشد
• مزیت رقابتی منحصر‌به‌فرد کسب‌وکار در مقایسه با رقبا
• توانمندی و سابقه اجرایی اعضای تیم، به‌ویژه مدیریت آن
• اندازه بازار هدف و توانایی کسب‌وکار برای تصاحب سهم بازار
• کشش (Traction) و نقاط عطف به‌دست‌آمده از نظر توسعه محصول، جذب مشتری و مشارکت
• مالکیت فکری، وجود فناوری اختصاصی، مالکیت معنوی (IP)، ثبت اختراع (Patent) یا اسرار تجاری

دلایل تفاوت روش های ارزش گذاری چیست؟

تفاوت روش‌های ارزش‌گذاری ممکن است به دلایل زیر توجیه شود:

• سطح بلوغ، کسب‌وکارهای نوپا داده‌های مالی کمتری دارند و بیشتر بر اساس پتانسیل رشد و نوآوری‌ها ارزش‌گذاری می‌شوند.
• کیفیت داده‌های مالی، هرچه داده‌ها دقیق‌تر و جامع‌تر باشند، صحت پیش‌بینی‌های رو به آینده، معتبرتر است.
• درآمدزایی، کسب‌وکارهای دارای درآمد و داده‌های مالی قابل اتکا، از روش‌های سنتی‌تری استفاده می‌کنند.

چالش‌های موجود در ارزش گذاری

ارزش ‌گذاری کسب‌وکارها به دلیل ماهیت منحصربه‌فرد، با چالش‌هایی همراه است که ممکن است نتایج ارزش‌گذاری را دستخوش تغییراتی کند؛ برخی از این چالش‌ها عبارتند از:

• نوسانات نامطمئن بازار
• فضای عدم‌قطعیت در اکوسیستم
• سابقه مالی محدود و فقدان داده‌های تاریخی
• ذهنیت متفاوت و سوگیری بالقوه در تعیین ارزش کسب‌وکار
• دارایی‌های نامشهود شامل مالکیت معنوی، شهرت برند و فناوری‌های نوآورانه

بیش ارزش گذاری استارتاپ چیست؟

بیش ارزش گذاری یا Overvaluation به حالتی گفته می‌شود که قیمت یک دارایی، محصول یا خدمات بیشتر از ارزش واقعی یا ذاتی آن باشد. این شرایط هم برای سرمایه‌گذاران و هم سرمایه‌پذیران خطراتی به همراه دارد و می‌تواند منجر به بازده ضعیف یا حتی ضرر شود.

کم ارزش گذاری استارتاپ چیست؟

کم ‌ارزش ‌گذاری یا Undervaluation به وضعیتی اطلاق می‌شود که قیمت یک دارایی، محصول یا خدمات کمتر از ارزش منصفانه یا ذاتی آن باشد. این شرایط که پیامدهای قابل‌توجهی برای سرمایه‌گذاران و سرمایه‌پذیران دارد، ممکن است بنیان‌گذاران را در جذب سرمایه دچار مشکل کند.

مطالعه ۹ چالش ارزش گذاری کسب و کارها

چگونه ارزش گذاری استارتاپ خود را انجام دهم؟

ارزش گذاری کسب و کار خود را با انتخاب یکی از روش‌های ارزش‌گذاری و انجام محاسبات مربوط آغاز کنید. اگر اجرای روش‌های ارزش ‌گذاری برای شما چالش‌برانگیز است، می‌توانید از مشاوران گروه تحلیلگران رتیبا کمک بگیرید. تیم کارشناس ما می‌توانند شما را در فرآیند ارزش گذاری و آماده‌سازی مستندات، راهنمایی کنند.

متخصصان رتیبا می‌توانند در زمینه ارزش گذاری کسب‌وکارها به شما کمک کنند.