استفاده از روش ارزش گذاری تجمیع عوامل ریسک یکی از روش‌های مختلفی است که برای ارزش گذاری استارتاپ‌ها به کار می‌رود. انتخاب روش‌گذاری به عوامل از قبیل سطح بلوغ کسب‌وکار و یا میزان درآمد بستگی دارد. ارزش گذاری استارتاپ‌ به روش تجمیع عوامل ریسک، یک روش ارزش گذاری برای کسب‌وکارهایی است که هنوز به درآمدزایی نرسیده‌اند.

هنگامی که کسب‌وکارها به درآمد نرسیده‌اند و از جریان ثابت نقدینگی برخوردار نیستند، ارزش‌گذاری آن‌ها باید با تکیه بر عوامل دیگر انجام شود. روش تجمیع امتیازهای حاصل یا RFS یکی از روش‌هایی است که برای استارتاپ‌هایی که هنوز به درآمد نرسیده‌اند، استفاده می‌شود پس اگر قصد ارزش‌گذاری کسب‌وکار به درآمد نرسیده خود را دارید، مطالعه این مقاله و در نظر گرفتن رویکرد تجمیع عوامل ریسک انتخاب درستی به‌نظر می‌رسد.

روش ارزش گذاری تجمیع عوامل ریسک

ارزشگذاری استارتاپ به روش تجمیع عوامل ریسک (Risk Factor Summation Method)، یکی از روش‌های کیفی ارزش‌گذاری است که اغلب زمانی به کار برده می‌شود که استارتاپ به درآمد نرسیده و پیش‌بینی‌های مالی او نیز قابلیت اطمینان بالایی ندارند. این روش همانند روش برکوس یا روش کارت‌های امتیازدهی، ارزش استارتاپ پیش از تزریق سرمایه را به‌دست می‌آورند.

فلسفه و نگاه روش ارزش گذاری تجمیع عوامل ریسک به‌صورتی است که با توجه به شناخت زیست بوم استارتاپی و کمی کردن ریسک‌هایی که در مسیر یک کسب‌وکار وجود دارد، اثر مجموع این ریسک‌ها را روی ارزش پیش از تزریق سرمایه استارتاپ لحاظ می‌کنند. به‌این‌صورت که هرچه ریسک‌های پیش روی کسب‌وکار اثر نامطلوب بیشتری داشته باشد، ارزش استارتاپ کم‌تر در نظر گرفته می‌شود و هرچه مجموع این ریسک‌ها فرصت بیشتری برای استارتاپ قائل شوند، ارزش بیش‌تری هم برای آن در نظر گرفته خواهد شد.

در این روش از ارزش پایه یک استارتاپ برای تعیین ارزش کسب‌وکار استفاده می‌شود؛ این ارزش پایه با بررسی 12 ریسک  انجام می‌شود و پس از سنجش نسبت به دیگر استارتاپ‌ها مشخص می‌شود کدام استارتاپ ریسک بالاتر یا پایین‌تری نسبت به بقیه دارد. هر چه نتیجه جمع امتیازهای حاصل پایین‌تر باشد، ارزش شرکت بالاتر و هر چه مجموع امتیازات تمام عوامل بالاتر باشد، ارزش‌گذاری کسب‌وکار پایین‌تر است.

توصیه‌هایی در مورد روش مجموع عوامل ریسک

سرمایه‌گذاران برای ارزش‌گذاری کسب‌وکارها روش‌های مختلفی را درنظر می‌گیرند؛ هرکدام از این روش‌ها ویژگی‌هایی دارد که با توجه به نیاز منحصر به فرد کسب‌وکار شما انتخاب می‌شود.

ارزش گذاری استارتاپ به روش تجمیع عوامل ریسک، مانند روش‌های دیگری بر پایه حدس و گمان استوار است.

• استفاده از روش RFS ممکن است طولانی‌مدت باشد.
• روش مجموع عوامل ریسک برای کسب‌وکارهایی که قبل از تزریق سرمایه و قبل از درآمد pre-money و pre-revenue استفاده می‌شود.
• ممکن است شرایطی پیش بیاید که علاوه بر روش تجمیع عوامل ریسک، از عوامل دیگر هم استفاده کنید زیرا ترجیح سرمایه‌گذاران فرق می‌کند.
• برای افزایش ارزش استارتاپ و بهبود ارزش‌گذاری حاصل از روش تجمیع عوامل ریسک می‌توانید تمرکز خود را روی کاهش‌های ریسک‌های موجود بگذارید.

۱۲ ریسک موجود در روش ارزش گذاری تجمیع عوامل ریسک

در نظر گرفتن ریسک‌هایی که در مسیر یک کسب‌وکار وجود دارد؛ بستگی به حوزه فعالیت آن استارتاپ، میزان بلوغ و سایر شرایطی دارد که ارزش‌گذار در ذهن دارد. ریسک‌هایی که در روش مورد ارزیابی قرار می‌گیرند، ممکن است به واسطه ماهیت کسب و کار، ریسک عملیاتی (مدیریتی) موجود و خود ارزش‌گذار که برای بهتر کمی کردن آن، جنبه‌های متفاوتی را در نظر بگیرد، متفاوت باشد. برای مثال ممکن است شرایطی پیش بیاید که ریسک‌های محیطی بیشتر مورد توجه ارزش‌گذار قرار بگیرد و می‌توان گفت که مانند روش ارزش گذاری کارت‌های امتیازدهی، پرسشنامه‌ای مشخص برای سنجش وضعیت وجود ندارد اما در حالت کلی مهم‌ترین منابع و عوامل ریسک استارتاپ‌ها را می‌توان به ۱۲ دسته تقسیم‌ کرد:

ریسک مدیریتی (Management Risk)

برای بررسی ریسک‌های مدیریتی باید بیشتر به بررسی شخصیت و روحیات بنیان‌گذار استارتاپ و همچنین تیم مدیریتی کسب‌وکار پرداخت. هرچه سوابق کاری مرتبط، روحیه مشاوره پذیری، همدلی تیمی، توانمندی فنی در تیم بیشتر باشد؛ ریسک مدیریتی کاهش یافته و استارتاپ امتیاز بیشتری از این بخش به دست خواهد آورد.

ریسک بلوغ کسب و کار (Stage of Business Risk)

هرچه استارتاپ در مراحل اولیه بلوغ کسب و کار خود باشد، احتمال شکست آن بالاتر بوده و طبیعتاً سرمایه گذاری روی آن، ریسک بیشتری را برای سرمایه گذار به همراه خواهد داشت.

ریسک سیاسی و قانونی (Legislation / Political Risk)

عوامل سیاسی و قانونی مختلفی می‌توانند روی موفقیت یا عدم موفقیت کسب‌وکار تاثیرگذار باشند عواملی همچون؛ قوانین کار و تجارت، سیاست‌های مالیاتی، تغییر در تعرفه‌ها، مقررات مرتبط با مجوزهای فعالیت کسب و کارها و… این هنر ارزش‌گذار است که ضمن بررسی وضعیت استارتاپ، با توجه به بازار هدف مدنظر، ریسک‌های سیاسی و قانونی کسب‌وکار را بررسی کرده و به درستی بالا یا پایین بودن ریسک برای آن قسمت را به صورت کمی در فرآیند ارزش گذاری استارتاپ لحاظ نماید.

ریسک تولید (Manufacturing Risk)

تولید یک محصول توسط تیم استارتاپ مستلزم اطمینان از کلیه بخش‌های زنجیره تأمین آن محصول بوده و بالا بودن ریسک تأمین یکی از بخش‌‌ها می‌تواند کل فرآیند تولید را با خطر روبرو کند.

ریسک فروش و بازاریابی (Sales and Marketing Risk)

هرچه محصول یا خدمت ارائه شده همخوانی بیشتری با نیازهای مشتریان داشته باشد، ریسک فروش و بازاریابی محصول کاهش یافته و استارتاپ امتیاز بیشتری از این قسمت کسب خواهد نمود. علاوه بر این می‌توان به این موارد نیز در کمی کردن ریسک فروش و بازاریابی و امتیاز دادن به استارتاپ توجه کرد: تحقیقات بازار صحیح و جامع، اندازه بازار جذاب برای سرمایه گذار، برنامه بازاریابی منسجم، انتخاب کانال‌های بازاریابی و فروش صحیح و شرکای تجاری قوی

ریسک افزایش سرمایه (Funding / Capital raising Risk)

یکی دیگر از مواردی که یک سرمایه گذار خطرپذیر به آن توجه دارد، ریسک‌های مرتبط با افزایش سرمایه در مراحل بعدی است. این که آیا سرمایه گذاران دیگری در مراحل بعدی وجود دارند که روی این طرح سرمایه گذاری نموده و به رشد نمایی کسب و کار کمک نمایند؟ این که آیا رشد کسب و کار نمایی و مقیاس پذیر است؟ آیا استارتاپ پتانسیل یک خروج سودآور برای کسب و کار را دارد؟ آیا سرمایه گذاری روی این طرح، بازده مطلوب مدنظر برای سرمایه گذار خطرپذیر را به همراه دارد؟

ریسک رقابت (Competition Risk)

برای بررسی ریسک رقابت، همانگونه که از نامش پیداست، لازم است که به بررسی شدت رقابتی بودن فضای کسب و کار پرداخته شود؛ اینکه استارتاپ در بازار هدف خود چند رقیب مستقیم و غیرمستقیم دارد؟ سهم بازار رقبا چقدر است؟ چقدر احتمال دارد که این طرح بازاری جدید ایجاد کند یا سهم رقبای خود را در همان بازار از آن خود کند؟ چقدر احتمال دارد در آینده رقبایی وارد این حوزه شده و کار را برای این تیم سخت نمایند.

ریسک فناوری (Technology Risk)

بررسی ریسک‌های فناوری مستلزم اطمینان یافتن از وجود زیرساخت‌های لازم برای فناوری مدنظر است؛ اینکه چقدر استفاده از فناوری مذکور با رفتار مشتریان در آن بازار هدف همخوانی دارد، چقدر زیرساخت‌های سخت افزاری موجود در بازار هدف، اجازه استفاده از این فناوری را به مشتریان می‌دهد؛ و مسائلی از این دست.

ریسک حقوقی (Litigation Risk)

همانگونه که احتمالا به کرات خبر فیلتر شدن استارتاپهای فعال در زیست بوم استارتاپی ایران را شنیده اید، میدانید که داشتن مجوز فعالیت برای یک استارتاپ امری حیاتی بوده و ریسک متوقف شدن کسب و کار را کاهش خواهد داد. علاوه بر این در بررسی ریسک حقوقی استارتاپ، ارزشگذار باید توجه داشته باشد که استارتاپ تحت بررسی به واسطه ماهیت کسب و کار خود چقدر مستعد این است که علیرغم داشتن مجوزهای لازم، به واسطه شکایت یک شخصیت حقیقی یا حقوقی، فعالیتش متوقف شده و درگیر یک شونده حقوقی شود.

ریسک بین المللی (International Risk)

گاه عوامل بین المللی نیز میتوانند سبب افزایش یا کاهش ریسک یک کسب و کار شوند؛ عواملی همچون تحریم‌های بین المللی، نوسانات نرخ ارز یا روابط مناسب کشورها که میتواند منجر به ورود سرمایه گذاران خارجی شود. هرچه روابط بین المللی کشوری که استراتاپ در آن مشغول به فعالیت است بهتر باشد، ثبات در بازار استارتاپ بیشتر بوده و طبیعتا امکان توسعه کسب و کار افزایش و متعاقبا احتمال شکست کاهش خواهد یافت.

ریسک شهرت (Reputation Risk)

شهرت اگرچه همواره نکته ای مثبت در مورد یک کسب و کار است، اما باید توجه داشت که ریسک هایی را نیز با خود به همراه خواهد داشت. افزایش شهرت و آگاهی از برند یک استارتاپ سبب خواهد شد رفتار مدیران کسب و کار، کارمندان و هرآنچه که به آن استراتاپ مربوط میشود زیر ذره بین قرار گرفته و یک اشتباه کوچک، ضربه ای جبران نشدنی به اعتبار یک برند وارد نماید.

ریسک سودآوری بالقوه (Potential Lucrative Risk)

نگاهی به بازار هدف استارتاپ، زیرساخت‌های فنی و قانونی و تکنولوژیک و البته ایده ی کسب و کار، میتواند به ارزشگذار کمک نماید که ایده کسب و کار چقدر به صورت بالقوه سودآور است. در این راه بررسی نمونه های موفق خارجی (در صورت وجود) همخوانی محصول با نیازهای مشتریان و غیره، میتوانند به ارزشگذار برای بررسی ریسک سودآوری بالقوه کمک نماید.

مراحل اجرای ارزش گذاری با رویکرد تجمیع عوامل ریسک

پیاده سازی روش ارزشگذاری تجمیع عوامل ریسک بدین صورت است که وضعیت استارتاپ از منظر هرکدام از 12 منبع ریسک فوق بررسی شده، بسته به اینکه عامل ریسک چه تاثیری در عملکرد آینده استارتاپ خواهد داشت، امتیازی بین مثبت دو تا منفی دو به آن داده میشود؛ امتیازها با یکدیگر جمع شده و امتیاز نهایی استارتاپ محاسبه میگردد. بسته به حوزه فعالیت استارتاپ و بازار هدفی که میخواهد در آن به فعالیت بپردازد، میانگین ارزش پیش از تزریق سرمایه استارتاپهای مشابه استارتاپ تحت بررسی را تعیین مینماییم. هر امتیاز به دست آمده از این روش، معادل 8 تا 12 درصد میانگین ارزش پیش از تزریق سرمایه ی استارتاپهای مشابه در بازار هدف مشابه استارتاپ تحت بررسی میباشد.

به طور خلاصه باید؛

1. میانگین ارزش‌گذاری قبل از پول صنعت را پیدا کنید.
2. ریسک‌های ۱۲ گانه موجود در کسب‌وکار خود را بررسی کنید.
3. رتبه‌بندی تمام عوامل ریسک در مورد قبلی را انجام دهید.
4. ارزش‌گذاری قبل از پول Pre-money valuation را اضافه کنید.

به عنوان مثال اگر این مقدار میانگین در بازار ایران یک میلیارد تومان باشد، هر امتیاز به معنای 80 تا 120 میلیون تومان میباشد که در صورتی که امتیاز مثبت باشد، این عدد میبایست به مقدار میانگین ارزش استارتاپها اضافه شده و در صورتی که منفی باشد، میبایست از آن کسر گردد.

مزایا و معایب استفاده از روش تجمیع عوامل ریسک

استفاده از هر روش برای ارزش‌گذاری استارتاپ‌ها معایب و مزایایی دارد و روش تجمیع عوامل ریسک هم از این قاعده مستثنا نیست.

• مزایا:

روش تجمیع عوامل ریسک برای کسب‌وکارهای نوپا و آن‌هایی که هنوز به جریان نقدینگی ثابتی دست پیدا نکرده‌اند مفید است اما شاید سادگی و سهولت استفاده را بتوان یکی از مهم‌ترین مزایای این روش دانست. به‌اضافه این‌که استفاده از این روش به واسطه مقایسه‌ای که با بقیه استارتاپ‌ها انجام می‌دهد؛ درک درستی از جایگاه کسب‌وکار در اختیار بنیان‌گذاران قرار می‌دهد.

• معایب:

شاید تنها ایراد این روش را بتوان در نگاه کردن به نیمه خالی لیوان دانست زیرا روش ارزش گذاری تجمیع عوامل ریسک به هر آن چیزی که ممکن است اشتباه پیش برود، نگاه می‌کند اما منعکس‌کننده خوبی‌هایی که ممکن است اتفاق بیفتد، نیست. به‌اضافه این‌که روش RFS به مجموع امتیازهای تمام عوامل توجه می‌کند در صورتی که ممکن است استارتاپی با تیم مدیریتی خوب و قوی بتواند بر تمام نارسایی‌ها و کمبودها غلبه کند و به موفقیت برسد.

آیا به فکر استفاده از روش ارزش گذاری تجمیع عوامل ریسک برای کسب‌وکار خود هستید؟ استفاده از رویکرد تجمیع عوامل ریسک برای کسب‌وکارهای نوپا یا برای ارائه گزارش به سرمایه‌گذاران فرشته خیلی مناسب است. این روش با تجمیع امتیازهای حاصل تمام عوامل و درک درستی که از جایگاه کسب‌وکار به‌دست می‌دهد، بسیار سودمند است. برای ارزش گذاری استارتاپ به روش تجمیع عوامل ریسک یا برای یافتن بهترین روش ارزش گذاری استارتاپ‌ها، توسط ارزش‌گذاران رتیبا، فرم درخواست ارزش گذاری را تکمیل کرده و منتظر تماس کارشناسان ما بمانید.