جذب سرمایه استارتاپی در شرایط حمله نظامی روسیه به اوکراین

در ۲۴ فوریه ۲۰۲۲ (5 اسفند 1400)، روسیه تهاجم گسترده‌ای را به اوکراین، همسایه غربی خود آغاز کرد. این تهاجم علیرغم پایان نیافتن بحران همه‌گیری ویروس کرونا در سراسر جهان، نگاه جهانیان را بصورت خاصی به سمت خود معطوف کرده است. همانطور که پیداست اثرات مخرب ناشی از وقوع چنین بحرانی بر کسی پوشیده نیست و عواقب این تهاجم ممکن است علاوه بر تاثیر گذاشتن در بسیاری از ابعاد، گستره زمانی و جغرافیایی وسیع‌تری را نیز در بر گیرد. در این مقاله که برگرفته از موسسه Sifted بوده و به قلم Amy Lewin به نگارش درآمده، ده‌ها بنیان‌گذار و سرمایه‌گذار در اوکراین به تشریح شرایط حاکم اکوسیستم استارتاپی در این کشور در طی این بحران پرداخته‌اند. اکوسیستم استارتاپی اوکراین شرایط بسیار مناسبی را در سال 2021 گذرانده بود. استارتاپ Grammarly در این سال به ارزش 13 میلیارد دلار رسید و علاوه بر این، بسیاری از غول‌های فناوری مانند: آمازون، گلوو، رولوت و سولاریس بانک، دفاتر خود را در این کشور افتتاح کردند. صنعت IT آن در 2021، شاهد 36 درصد رشد بود. اما اتفاقی ناخواسته ناگهان شرایط متفاوتی را بوجود آورد. این مقاله به مفهوم جنگ و تهاجم نظامی از نگاه سرمایه‌گذاران، کارآفرینان و اکوسیستم استارتاپی اوکراین پرداخته است.

توصیه‌ی کارآفرینان و سرمایه‌گذاران اوکراینی به استارتاپ‌ها در بحران جنگی این روزها:

آرام باشید و ادامه دهید.

طی صحبتی که موسسه Sifted با کارآفرینان و سرمایه‌گذاران اوکراینی داشته است یک جمله کلیدی مشترک میان صحبت‌ها بصورت واضح بیان شده است و آن جمله این عبارت بوده است: «همه می‌خواهند ادامه دهند.»

یاروسلاو پریگارا بنیان‌گذار استارتاپ رمو:

من اوکراینیم و البته نگران شرایط بوجود آمده, اما معتقدم که این شرایط ما را قوی‌تر خواهد کرد. به عقیده من در حال حاضر حفظ آرامش و ادامه دادن بهترین تصمیم ممکن است.

Keep calm and carry on

دمیترو کوزمنکو، مدیر اجرایی انجمن سرمایه‌گذاری خطرپذیر و سرمایه‌گذاری خصوصی اوکراین (UVCA) می‌گوید:

رویدادهای روزهای اخیر به جهاتی موجب تشدید اضطراب و افزایش نگرانی‌ها شده است، اما این نگرانی و اضطراب به اندازه‌ای نیست که همه چیز رها کنیم. شرایط بوجود آمده موجب تشدید نگرانی‌ها شده است اما این اتفاق جدیدی نیست. روسیه برای اولین بار هشت سال پیش به اوکراین حمله کرده است.

«سرگی توکارف موسس شرکت و استودیوی سرمایه‌گذاری خطرپذیر Roosh، در این ‌باره چنین گفته است:

این وضعیتی نیست که کسی از ما بخواهد در آن قرار بگیرد. با این حال، تنها چیزی که به شما کمک می‌کند حفظ آرامش، مطلع ماندن از شرایط و اوضاع و داشتن برنامه است.

اهمیت مراقبت و نگهداشت تیم؛ راهکارهای مدیران اوکراینی برای غلبه بر این بحران در جنگ

بسیاری از استارت‌آپ‌های اوکراینی دارای تیم‌هایی هستند که دورکاری می‌کنند، این موضوع خوشبختانه اثرات مخرب شرایط حاکم بوجود آمده بر تیم‌های استارتاپی را حداقل نموده و صرفا به بعضی از کارکنانشان محدود می‌کند. با این وجود به نظر می‌رسد که تیم‌هایی که در اوکراین مستقر هستند همگی از استراتژی مشابهی در زمینه کنترل اوضاع و حفظ ایمنی پیروی می‌کنند. این استراتژی عبارت است از:

• ارائه یک برنامه مشترک
• آگاهی و اطلاع‌رسانی به یکدیگر از شرایط
• صورت لزوم کمک‌های مالی و غیرمالی خصوصا مکان استقرار.

وادیم نخای، معاون شرکت طراحی ویستا، می‌گوید: ایمنی تیم، اولویت شماره یک این شرکت است. برای هر یک از اعضای تیم که در حال حاضر در اوکراین مستقر هستند، ما کمک‌های مالی و غیرمالی، از جمله جابجایی موقت در داخل اوکراین یا خارج از کشور، ارائه می‌کنیم.

سرگی توکارف موسس شرکت و استودیوی سرمایه‌گذاری خطرپذیر Roosh، می‌گوید:

همزمان با تشدید درگیری‌ها، ما برنامه شرکت را برای بدترین سناریو، با نقل مکان احتمالی به لویو، 10 درصد پاداش از حقوق سالانه هر کارمند، همچنین راهنماهایی برای آماده‌سازی شرایط وخیم برای کارمندانمان به منظور حفظ ایمنی خود و کارشان، ابلاغ کردیم.

توکارف می‌گوید ما سخنرانی‌هایی از مدیران امنیتی خود و سایر متخصصین خارجی در مورد چگونگی فیلتر شدن رسانه‌ها و تمایز بین اخبار واقعی و دروغین داریم. اما همانطور که هر روانشناس می گوید، اگر نگران هستید، خلاص شدن از شر آن سخت است. تنها کاری که می توانید انجام دهید این است که یک برنامه داشته باشید. ما تیم خود را در جریان، آگاه و آماده نگه می‌داریم.

ایوان کاونوف یکی از بنیان‌گذاران استارتاپ مدیریت مالی Finmap، از برقراری تماس‌های شبانه منظم با اعضای تیم به منظور رصد وضعیت تیم و شرکت به منظور کنترل اوضاع صحبت کرده است.

همچنین شرکت نرم افزاری MacPaw از مربیان و متخصصین به منظور کنترل میزان اضطراب و استرس اعضای تیم استفاده کرده است.

چالش‌های اقتصادی و استخدامی کارآفرینان و سرمایه‌گذاران اوکراینی

اثرات اقتصادی حمله روسیه برای استارتاپ‌های اوکراینی

تحرکات نظامی روسیه در هفته‌های گذشته اثرات اقتصادی متقاوتی در اوکراین داشته است که بنظر می‌رسد تاثیر این اقدامات، همچنان ملموس نبوده و در ماه‌های آتی ملموس‌تر خواهد بود.

دومینیک پیوتت ، مدیرعامل UnitCity کیف، بزرگترین پارک نوآوری در شرق اروپا با بیش از 140 کسب‌وکار حاضر در آن، می‌گوید:

نگرانی من در حال حاضر، اثرات اقتصادی است که می‌تواند ناشی از شرایطی باشد که در حال حاضر شاهد آن هستیم، نه اثرات نظامی آن. ما هر روز وضعیت را تحت نظر داریم. اما واقعیت این است که اوکراین هر ماه ۲ تا ۳ میلیارد دلار به دلیل تهدیدات جنگی از دست می‌دهد. از سال 2014 تاکنون، تجاوز روسیه سالانه هزینه‌ای معادل 19.9 درصد از تولید ناخالص داخلی قبل از جنگ را برای اوکراین به همراه داشته است. نگرانی‌های بوجود آمده به حدی است که برخی از استارت‌آپ‌ها بیان نمودند که سرمایه‌گذاران و مشتریان طرح‌های تداوم کسب‌وکار را درخواست کرده‌اند، که البته بیشتر آن‌ها در حال حاضر وجود دارند. به عنوان مثال سرورهای شرکت نرم افزاری MacPaw در سرویس های ابری ذخیره می‌شوند که به هیچ مکان فیزیکی در اوکراین مرتبط نیستند.

کنستانتین واسیوک از انجمن فناوری اطلاعات اوکراین، می‌گوید: در حال حاضر تاثیر این اقدامات بر عملیات تجاری شرکت‌ها، چندان ملموس و قابل توجه نبوده است و در ماه‌های آتی ملموس‌تر خواهد بود. همچنین استارتاپ‌هایی که عمدتا با مشتریان خارجی کار می‌کنند و تعداد زیادی از کارمندانشان در خارج از اوکراین مستقر هستند به مراتب شرایط بهتری خواهند داشت.

سرگی توکارف موسس شرکت و استودیوی سرمایه‌گذاری خطرپذیر Roosh؛

اواز مشکلات برگزاری کنفرانس هوش مصنوعی در ماه می میلادی خبر می‌دهد. وی در این باره می‌گوید: رزرو کردن سخنرانان چالش برانگیز شده است، زیرا مردم تصمیمات خود را به حالت تعلیق در‌آورده‌اند و تصمیم قطعی در این باره وجود ندارد. دمیترو کوزمنکو نیز چالش مشابهی را مطرح نموده است و از مشکلات بوجود آمده در برگزاری جلسات و رویدادها سخن گفته است. برخی از این مشکلات ناشی از لغو مسیر پروازهای خارجی با سایر کشورهای اروپایی بوده است. با این وجود، ایوان کاونوف یکی از بنیان‌گذاران استارتاپ مدیریت مالی Finmap؛ از روندهای رو به رشد سخن گفته است.

استارتاپ یادگیری زبان Preply، یکی از این استارتاپ‌هاست که دو سوم کارکنان آن در بارسلون یا سایر نقاط جهان مستقر هستند. کریل بیگای، یکی از بنیانگذاران می‌گوید: ما هیچ تأثیر مهمی بر عملیات تجاری خود نمی‌بینیم. فعالیت ما جهانی است و تمام جریان‌های مالی و سرورهای اصلی خارج از اوکراین هستند. بیش از 40000 معلم ما و صدها هزار دانش‌آموزی که در کلاس‌های Preply شرکت می‌کنند در سراسر جهان مستقر هستند.

تاثیر جنگ بر چالش‌های استخدام در استارتاپ‌های اوکراینی

اکثر استارت‌آپ‌هایی که با آن‌ها صحبت شده بیان نمودند که وضعیت ژئوپلتیکی تأثیر زیادی بر استخدام ندارد یا حداقل، چیزی بیش از همه‌گیری کرونا نیست. به نظر می‌رسد استارتاپ‌ها و تیم‌هایی که غالبا بصورت دورکار هستند از اثرات بوجود آمده تا حدودی در امان بمانند.
وروسلاوا نووسیلنایا بنیان‌گذار و مدیرعامل شرکت Slova Tech PR، می‌گوید: ما می‌بینیم که شرکت‌های بین‌المللی فناوری اطلاعات فعالانه در حال باز کردن موقعیت‌های جدید و استخدام توسعه‌دهندگان در دفاتر تحقیق و توسعه اوکراین هستند.

اولکساندر یاتسنکو ، عضو تیم مدیریت BRISE Capital می‌گوید: وضعیت استخدام تغییر نکرده است و هنوز تقاضای زیادی برای متخصصان فناوری اطلاعات در بازار وجود دارد.

ایوان کاونوف یکی از بنیان‌گذاران استارتاپ مدیریت مالی Finmap می‌گوید: استخدام کارمندان جدید کمی سخت‌تر است، زیرا در موقعیت‌های ناپایدار، افراد سعی می‌کنند ثبات را حداقل در کار به دست آورند، بنابراین نمی‌خواهند شغل خود را تغییر دهند. به گفته وی، Finmap هفته گذشته دو کارمند جدید را استخدام کرده است.

شرکت نرم افزاری سوئدی-اوکراینی سیگما؛ پیشنهاد کرده است هر یک از کارمندان خود را که در اوکراین احساس ناامنی می‌کنند به مجارستان، لهستان یا سوئد منتقل کند.

Awesomic، اپلیکیشنی که کسب‌وکارها را به طراحان متصل می‌کند، تعدادی از افرادی را که نزدیک به درگیری‌ها بوده‌اند به شهرهای امن‌تر منتقل کرده است، در حالی که Influ2، یک پلتفرم بازاریابی، می‌گوید 25 درصد از کارمندانش علاقه‌مند به جابه‌جایی هستند تا از خود و خانواده خود محافظت کنند.

چالش‌ها و نگرانی‌های جذب سرمایه در شرایط جنگی اوکراین و روسیه

وضعیت بوجود آمده فرآیند تامین مالی و جذب سرمایه را برای برخی استارتاپ‌ها سخت کرده است.

تیم تسلاک ، یکی از بنیان‌گذاران شرکت Field Complete، می‌گوید: من فکر می‌کنم در حال حاضر تقریبا غیرممکن است که برای استارت‌آپ‌های پیش‌بذری و بذری که در خارج از اوکراین فعالیت می‌کنند، سرمایه جذب کنیم. من حداقل دو استارت‌آپ را می‌شناسم که توافقات سرمایه‌گذاری خود را به همین دلیل از دست داده‌اند.

اولکسی شالدنکو ، یکی از بنیان‌گذاران و مدیرعامل استارتاپ Wantent، در این باره می‌گوید: شرایط برای جذب سرمایه در سخت‌ترین حالت ممکن خود به سر می‌برد. ما در حال حاضر به دنبال تکمیل فرآیند جذب سرمایه 2 میلیون دلاری خود هستیم. در حالی که سرمایه‌گذاران تصمیم نهایی خود برای سرمایه‌گذاری را تا زمان کاهش سطح درگیری‌ها به تعویق انداخته‌اند.

دیمیتری لیسیتسکی ، مدیرعامل Influ2 می‌گوید: سرمایه‌گذاران ما به روشنی بیان کرده‌اند که حضور اکثریت تیم ما در اوکراین، شانس ما را برای جذب سرمایه جدید در کوتاه‌مدت تضعیف می‌کند. ما به تازگی سرمایه جذب کرده‌ایم، بنابراین اکنون برای ما مشکلی نیست، اما به وضوح به دنبال تنوع بخشیدن به جغرافیای کارکنان خود در آینده خواهیم بود.

دومینیک پیوتت، مدیرعامل UNIT.City کیف در این باره می‌گوید: یک استارت‌آپ در مراحل اولیه در حال حاضر یک پیشنهاد مخاطره‌آمیز است. اضافه شدن ریسک جدید ناشی از اقدامات نظامی روسیه در اوکراین به همراه ریسک‌های ذاتی یک استارتاپ، فرآیند جذب سرمایه را مختل می‌کند.

داشا کیچوک، مدیر عامل استارت آپ Effa می‌گوید: «غم انگیزترین اتفاق در این مورد، کاهش سرمایه‌گذاری در استارت‌آپ‌های اوکراینی است. اما این شرایط وحشتناک ممکن است فشار خوبی برای استارتاپ‌ها باشد تا در سطح بین‌المللی فعالیت نمایند و فروش خود را در داخل و خارج از اوکراین افزایش دهند.

کوزمنکو از UVCA می‌گوید: برخی از مذاکرات به حالت تعلیق درآمده است، اما ما هیچ نشانه‌ای از توقف کامل فعالیت‌های سرمایه‌گذاری نمی بینیم. من امیدوارم که به جای دوری از این شرایط، شاهد حمایت قابل توجهی از سوی شرکای خود باشیم.
ایوان کاونوف یکی از بنیان‌گذاران استارتاپ مدیریت مالی Finmap می‌گوید: ما همچنان با سرمایه‌گذاران فعلی و بالقوه تماس داریم و در مورد عملکرد، اهداف و استراتژی‌های خود بحث می‌کنیم. ما در چندین منطقه از جمله اتحادیه اروپا تراکنش‌های مالی داریم، بنابراین سرمایه گذاران پتانسیل جهانی ما را درک می کنند.

نگرانی‌ها از منظر سرمایه‌گذاران خطرپذیر

اولکساندر یاتسنکو، عضو تیم مدیریت BRISE Capital می‌گوید: با وجود شرایط حاکم و نگرانی‌های موجود، سرمایه‌گذاران بومی تا حد امکان به تجارت معمول خود پایبند هستند. ما همچنان مطابق رویه‌های معمول خود به کشف و جستجو، سرمایه‌گذاری و مدیریت پورتفولیو خود ادامه می‌دهیم. علاوه بر این، ما ارتباطات بیشتری را با سهامداران داخلی و خارجی انجام می دهیم تا وضعیت را روشن نگه داریم. او همچنین اضافه نموده است که برخی از LPها (سرمایه‌گذاران VC) از هرگونه سرمایه‌گذاری جدید خودداری می‌کنند تا زمانی که وضعیت روشن‌تر شود.

ویتالی لپتنوک، شریک عمومی فلایر وان ونچرز مستقر در کیف، می‌گوید: تاکنون هیچ تأثیر قابل‌توجهی بر فعالیت تجاری شرکت او وجود نداشته است. SID Venture Partners، یکی دیگر از شرکت های VC اوکراین، می‌گوید که به طور منظم LP های موجود و بالقوه خود را در مورد وضعیت به روز می‌کند تا آنها را مطمئن سازد.

به عقیده ادی وایزبرگ، – سرمایه‌گذار فرشته – در حال حاضر احتمال سرمایه‌گذاری در اوکراین به دلیل عدم ثبت رسمی اکثر استارتاپ‌ها در اوکراین بیشتر است. مهم‌ترین دلایل او عبارتند از:

• حمایت از اقتصاد و ایجاد فرصت جدید؛
• حمایت از کارآفرینانی که به‌رغم پیشرفت‌های بزرگ، احتمالاً در ماه‌های آینده با چالش‌های عظیمی برای تأمین بودجه مواجه خواهند شد؛
• صرفاً از نظر مالی – فرار سایر سرمایه‌گذاران از بازار و شناسایی فرصت‌های سرمایه‌گذاری بهتر (از نظر دسترسی، نه ارزش‌گذاری).

در مقاله حاضر که برگرفته از یادداشتی است که توسط موسسه Sifted و با قلم AMY LEWIN نگارش شده است، به بیان نظرات برخی سرمایه‌گذاران و کارآفرینان اکوسیستم استارتاپی اوکراین اشاره شده است. در این نظرات نگرانی‌های نهفته‌ای وجود دارد که ناشی از تهاجم نظامی روسیه و عدم شفافیت اوضاع است. برخی از از این نگرانی‌ها که مختص اکوسیستم استارتاپی اوکراین است و شاید بطور ملموس‌تری قابل درک باشد در این مقاله بیان شده است. قطعا و یقینا، اثرات این حمله نظامی چه در اقتصاد خرد اوکراین و چه در اقتصاد کلان این کشور اثرگذار خواهد بود. بعلاوه اینکه پیش‌بینی می‌شود این اثرگذاری در بلندمدت سایر جوامع مرتبط با اوکراین و روسیه را نیز تحت تاثیر خود خواهد گرفت.

آنچه در این مقاله بررسی شد، نظرات سرمایه‌گذاران، کارآفرینان و بنیان گذاران اوکراینی در رابطه با ادامه کار استارتاپ‌ها، جذب یا تزریق سرمایه توسط سرمایه گذاران بود. آنچه اهمیت داشت، امید و انگیزه در هر دو طرف میز مذاکره بود. هم سرمایه‌پذیرها (استارتاپ) و هم سرمایه‌گذارها جنگ فعلی را دلیلی برای پا پس کشیدن از میدان رقابت نمی‌دیدند. همگی با عزمی راسخ و امید به آینده بهتر به مسیر خود ادامه خواهند داد. ما نیز در رتیبا، همواره سعی کرده‌ایم علارغم همه مسائلی که کم و بیش از آن آگاهیم، همواره در مسیر توسعه کسب‌‌وکار و مشاوره جذب سرمایه استارتاپ‌ها همراه‌شان بمانیم. ما با دانش و تجربه‌ای که طی این‌ سال‌ها کسب کرده‌ایم، همواره سعی کردیم دقیق‌ترین گزارش‌ها و مستندات لازم برای جذب سرمایه را به کارفرما ارائه دهیم.