یکی از مهمترین تصمیمات برای بنیانگذاران انتخاب سرمایه گذار خطرپذیر برای استارتاپها و کسبوکارها است. شاید تا به حال از خودتان سوال پرسیده باشید که چرا هنگام جذب سرمایه باید سراغ وی سیها رفت؟ اما سوال من از شما این است که کدام گزینه بهتر از VC برای جذب سرمایه سراغ دارید؟ هنگام حضور در دورهمیهای استارتاپی زیاده شنیده میشود که سرمایهگذاران خطرپذیر بیشتر از دلسوزی برای استارتاپها به فکر منافع خود و تصاحب سهام بیشتر درازایِ سرمایهگذاری کمتر و هزینه تمام شده پایینتری هستند. درصورتی که همهچیز نه به سیاهی طرف بدبین مغز و نه به سفیدی طرف خوشبین آن است. در طول سالهای گذشته سرمایهگذاران خطرپذیر با انجام فعالیتها و هزینههای بسیار، برد و باختهای فراوانی را در مسیر تجربه کردهاند. درنتیجه VC شبکه بسیار مفیدی برای خود ساخته و مراجعه به آنها به معنی استفاده دائمی از این تجربهها است. شراکت با وی سی یعنی همراهی دائمی یک عضو باتجربه در هیئتمدیره که نقش مهمی در تصمیمگیریها و جلوگیری از آسیبهای احتمالی کسبوکار ایفا میکند. گروه تحلیلگران رتیبا، مشاور جذب سرمایه استارتاپها در مسیر جذب سرمایهست.
نحوه ارتباط با سرمایه گذاران خطرپذیر
پیدا کردن سرمایه گذار خطرپذیر یا همان شریک جدید کسبوکار نیازمند دقت بالا و صرف زمان زیادی است. برای مثال میتوان به سایتهای خبری این حوزه مانند اکوموتیو، تکراسا، مجله شنبه، کارنگ و یا سایت انجمن سرمایهگذاری خطرپذیر ایران مراجعه کرد و با اغلب فعالین این حوزه آشنا شد. راه دسترسی به انواع VC از طریق سایت ونچرکپیتال و پر کردن فرمهای برقراری ارتباط موجود در سایت است. از طریق سایتهای مختلف و پیدا کردن اطلاعات تماس سرمایهگذاران خطرپذیر راه دسترسی به آنها ساخته میشود. هرچند همهچیز به این آسانی نیست و نمیتوان با یک سرچ ساده شریک کسبوکار را پیدا کرد. فرآیند جذب سرمایه و رشد ساختن برای استارتاپها مطابق با رویاها و تصورات کارآفرینان به تلاش و درنظر گرفتن جزئیات بیشتری احتیاج دارد. کسبوکارها برای پیدا کردن VC مناسب احتیاج دارند که نیازمندیها و تواناییهای استارتاپ خود را بهخوبی بشناسد. گروه تحلیلگران رتیبا، مشاور جذب سرمایه استارتاپها در مسیر جذب سرمایهست. اگر در مسیر جذب سرمایه برای استارتاپ خود هستید و در آمادهسازی مستندات و داکیومنتهای جذب سرمایه نیاز به راهنمایی دارید، این فرم را تکمیل نمایید. (درخواست مشاوره جذب سرمایه)
انواع سرمایهگذار خطرپذیر در مسیر جذب سرمایه برای استارتاپها
یکی از بهترین کارهایی که مدیران کسبوکارها در مسیر جذب سرمایه برای استارتاپ خود میتوانند انجام دهند، شناخت هرچه بیشتر انواع سرمایهگذار است.
شتابدهندهها Accelerator
شتابدهندهها همان سرمایهگذارانی هستند که با ارائه خدمات منتورشیپ و فضای کار در کنار کمکهای مالی به رشد و ادامه حیات استارتاپ کمک میکنند. در ایران شتابدهندههای شناخته شدهای مانند شتابدهنده آبان، ایران تک لب و شبکه سرمایهگذاران فرشتگان طنین وجود دارند.
سرمایهگذار خطرپذیر VC
سرمایهگذار خطرپذیر یک نهاد مالی است که یا آن را با ساختار شرکتی میشناسند که درواقع یک شرکت سرمایهگذاری بر روی استارتاپ و کسبوکارهای نوپا (VC Firm) است. یا اینکه یک صندوق سرمایهگذاری فعال در حوزه سرمایهگذاری (VC Fund) است. فارغ از این ساختارها سرمایه گذار خطرپذیر از چند شخص حقیقی یا حقوقی آورنده سرمایه (LP) و چند نیروی متخصص و آشنا به دانش سرمایهگذاری و با تجربه (GP) تشکیل شده است.
سرمایهگذار خطرپذیر شرکتی CVC
در اینجا در واقع با همان ویسی مواجه هستیم با این تفاوت که به جای دارا بودن یک یا چند سرمایهگذار حقیقی و حقوقی، این بار با یک سرمایهگذار شرکتی طرف هستیم که برای اهداف سازمانی خود اقدام به سرمایهگذاری در استارتاپها کرده است.
تفاوت CVC و VC
CVC دو تفاوت عمده با VC دارند یک تفاوت در نوع برقراری ارتباط با استارتاپها و دیگری هدف CVC است. در ایران تعداد سرمایهگذاران خطرپذیر شرکتی به نسبت از ویسیها کمتر است اما با این حال میتوان گزینههای مشهور و قدیمی در بین آنها مانند حرکت اول، اسنپ ونچرز، گروه صنعتی گلرنگ (دانشگاه گلرنگ) پیدا کرد.
انتخاب سرمایه گذار خطر پذیر باتوجه به همخوانی با شرایط کسبوکار
سختترین راه در مسیر پر چالش جذب سرمایه، انتخاب سرمایهگذار مناسب با شرایط کسبوکار و آغاز فرآیند مذاکره و جذب سرمایه است.
توجه به سطح بلوغی که سرمایهگذار خطرپذیر در استارتاپ سرمایهگذاری میکند
بعد از برداشتن قدم اول و انتخاب سرمایهگذار خطرپذیر مناسب، قدم بعدی دانستن این نکته است که سرمایهگذار موردنظر روی استارتاپها با چه سطحی از بلوغ سرمایهگذاری میکند. این کار با بررسی پورتفوی سرمایهگذار و توجه به سطح بلوغ استارتاپهای ثبت شده در پورتفو امکانپذیر است. برای مثال با بررسی پورتفوی حرکت اول متوجه میشویم که آنها معمولا در استارتاپهایی با سطح بلوغ میانی (Middle Stage) سرمایهگذاری میکنند و برای کسبوکارهایی با سطح بلوغ بذری (Seed Stage) یا پیشبذری (Pre Seed Stage) مناسب نیستند. همچنین اگر کسبوکار در سطح بلوغ مراحل پایانی (Late Stage) خود قرار دارد باز هم حرکت اول گزینه مناسبی برای رجوع و جذب سرمایه نیست. سرمایهگذار خطرپذیر مناسب برای این سطح از بلوغ، سرآوا است. در ادامه نموداری از تمرکز ویسیها در ایران و مراحل بلوغ سرمایهگذاری قرار گرفته که نشان میدهد سرمایهگذاران خطرپذیر در مراحل آغازین کسبوکار نسبت به سایر مراحل بلوغ علاقه بیشتری به سرمایهگذاری دارند.
توجه به پورتفو سرمایهگذار و سطح بلوغ کسبوکارهای داخل پرتفو مواردی است که هیچوقت نباید فراموش شود.
توجه به حوزه فعالیت و صنعتی که پرتفو سرمایهگذار را شامل میشود
استارتاپی که در زمینه تولید نرمافزار و سیستمهای حسابداری فعالیت میکند، در مسیر رشد و توسعه خود نیاز به جذب سرمایه از VC دارد. این استارتاپ از میان سرمایهگذاران خطرپذیر مختلف، مکتپ را انتخاب کرده است اما اینکه آیا مکتپ گزینهای مناسب برای استارتاپی در حوزه نرمافزار است یا خیر، نیاز به بررسی بیشتر دارد. فعالیت کاری مکتپ در حوزه کشاورزی هوشمند، زیست فناوری و بازیافت است. پرتفو مکتپ را استارتاپهایی مرتبط با این حوزه کاری تشکیل دادهاند درنتیجه این سرمایهگذار انتخاب مناسبی برای استارتاپ موردنظر نیست. استارتاپ دیگری در جستوجوهای خود با VC دیگری به نام پرشیا آشنا شده است؛ با بررسی سبد سرمایهگذاری پرشیا متوجه شدهاند که این VC سابقه سرمایهگذاری در زمینهی کاری آنها را دارد. بنابراین پرشیا فاند یک گزینه مناسب برای مذاکره است و پس از بررسی سایر شرایط سرمایهگذاری، فرآیند مذاکره میتواند آغاز شود.
شرایط مورد نیاز برای شروع فرآیند سرمایهگذاری استارتاپها
پس از بررسی و تایید همسویی بین حوزه فعالیت استارتاپ و پورتفولیوی سرمایهگذار استارتاپ فرآیند مذاکره میتواند شروع شود اما شرایط دیگری برای موفقیت این مذاکرات وجود دارد.
چک سایز Check Size یا توان سرمایهگذاری هر VC در استارتاپ
یک استارتاپ قبل از شرکت در جلسه و تلاش برای برقراری ارتباط با VC از چک سایز سرمایهگذار خطرپذیر هم میتواند به انتخاب خود مطمئن شود. راه آسانتر دستیابی به چکسایز یک VC، توجه به سطح بلوغی است که سرمایهگذار تمایل به سرمایهگذاری در آن دارد. به بیانی دیگر بهتر است استارتاپ در مرحله بذری یا پیشبذری سراغ سرمایهگذار خطرپذیری با چک سایز 50 میلیارد تومان نرود. سرمایهگذار مذکور علاقهای به سرمایهگذاری روی آن استارتاپ یا هر استارتاپی با سطح بلوغ مشابه را ندارد و استارتاپهایی با بلوغ نسبی گزینههای مناسبتری برای آنها هستند.
مدل سرمایهگذاری و مراحل پرداخت ویسی
مدل تامین مالی سرمایهگذاری خطرپذیر مورد دیگری است که باید به آن توجه شود. شاید بنیانگذاران یک استارتاپ پیش خود تصور کرده باشند که با توجه به ارزشگذاری انجام شده، درصد سهام و نیازی که به منبع مالی تازه وجود دارد به یک سرمایهگذار خطرپذیر مراجعه میکنند. بعد از مذاکرات طولانی مبلغ مورد نیاز خود را دریافت کرده و شراکت با سرمایهگذار شروع میشود اما متاسفانه پشت سر گذاشتن این فرآیند چندان راحت نیست. بعضی از سرمایهگذاران خطرپذیر پرداختهای خود را براساس تحقق شاخصهای کلیدی عملکردی (KPI) که برای آن کسبوکار تعریف میکنند البته با درنظر گرفتن درصدی ارفاق در تحقق آن، پرداخت میکنند. بعضی دیگر از سرمایهگذاران به کسبوکار تعهد زمانی میدهند تا در یک بازه 12 یا 18 ماهه (این بازه ممکن است بنا به شرایط مذاکره و سطح بلوغ آن کسبوکار تغییر کند و قطعیتی در رابطه با آن وجود ندارد.) رقم مورد توافق طرفین را به کسبوکار بپردازند. البته که خوششانسی کسبوکار، کیفیت کار آنها و از طرفی هم اشتیاق سرمایهگذار برای در اختیار گرفتن درصدی از سهام آن استارتاپ میتواند راه را برای آنها هموارتر کند تا رقم مورد نیاز خود را با شرایط آسانتر و در زمانی کمتر دریافت کنند.
جمع بندی نهایی
در این مقاله تعدادی از فاکتورهای مهم مراجعه و انتخاب سرمایه گذار خطرپذیر توسط کسبوکارها توضیح داده شد. امید است استارتاپها با بررسی دقیق این موارد فرآیند پرچالش جذب سرمایه را با مشکلات کمتری به پایان برسانند و در زمان و سایر هزینههای خود صرفهجویی کنند. شناخت مناسب در کنار رعایت کردن سایر شرایط مانند تناسب سطح بلوغ، حوزه فعالیت کسبوکار و بررسی پرتفو و چک سایز سرمایهگذار موجب فراهمسازی شرایط مذاکره با سرمایهگذار خطرپذیر میشود. همچنین بهتر است در مورد میزان سرمایه مورد نیاز استارتاپها، نحوه پرداختیها و همکاری با سرمایهگذار خطرپذیر شفافسازی شود. بهمنظور موفقیت بیشتر در فرآیند جذب سرمایه، در اختیار داشتن مدل مالی و گزارش ارزش گذاری استاندارد که زبان مشترک بین کسبوکار و سرمایهگذار خطرپذیر است را دست کم نگیرید. اعداد همیشه بهتر از انسانها توانایی شفافیت ایجاد کردن در مذاکرات را دارند و از بروز هرگونه سوتفاهم جلوگیری میکنند. مورد آخر و یکی از مهمترین موارد در مذاکره با VC بررسی عملکرد سرمایهگذار خطرپذیر و سابقه سرمایهگذاریهای انجام شده است. هر زمان صحبت از پرداخت میشود بدقولیها، امروز فردا کردنها و حتی زیر پا گذاشتن قرار داد هم اتفاق میافتد. به همین دلیل بهتر است با بررسی سابقه VC قبل از شروع همکاری تا حد امکان مانع از تکرار این تجربه برای خود شوید.